و
بیر یازی بو وبلاگدان
چندی پیش در یک وب نگار به جمله ای بر خوردم به این مضمون که
(ایل قشقایی از دهه 30 به بعد از بین رفته و قشقایی ها ایرانیانی هستند که
از طریق دامپروری امرار معاش میکنند و پیشنهاد میشد که بجای ایل قشقایی از
عبارت عشایر قشقایی استفاده شود).
ضمن
احترام به ابراز آزادانه عقیده از جانب دیگران اندکی تعصب ایلیم گل کرد
وعصبانی شدم اما بعد از تاملی کوتاه تصمیم گرفتم مقاله زیر را بنویسم.
به ذهنم این مسئله متبادر شد که در ارتباط با ( ایل قشقایی) سه برداشت (طرز تفکر) وجود دارد:
1:گروهی
ایل قشقایی را فقط در ایلخانان وکلانتران ایل خلاصه میکنند وبه بدنه ایل
توجه ندارند. از این دیدگاه بله از زمانی که ایلخانان و کلانتران ایل
دستگیر و زندانی و تبعید شدند ایل قشقایی از بین رفت.
2:گروهی دیگر ایل قشقایی را تا زمانی ایل میدانند که اهالی آن زندگی کوچرو داشته باشند و برای چرای دام هایشان در به در ییلاق و قشلاق باشند وکوچ آنها هم الزاما به شکل سنتی باشد یعنی وسیله حمل و نقل آنها اسب
و شترو الاغ باشد. لذا اگر با گذشت زمان و رشد تکنولوژی وسیله حمل و
نقلشان تغییر کرد یا شیوه دامداری آنها از سنتی به صنعتی تغییر یافت دیگر
ایل قشقایی محسوب نمیشوند.
3:گروهی
هم ایل قشقایی را بدین شکل تفسیر میکنند که زندگی عشیره ای و قبیله ای
داشته باشد و فرهنگ عشیره ای در روابط اجتماعی آنها حکم فرما باشد. لذا از
دیدگاه این گروه به محض اینکه شیوه زندگی آنها ازشکل قبیله ای به شکل دیگری
تغییر یافت دیگر ایل قشقایی محسوب نمیشود.
اما دیدگاه من متفاوت است و هیچ اسراری هم ندارم که دیگران آنرا پذیرا باشند. این فقط نظر شخصی من است
اما نظرات من:
1- من
ایل قشقایی را شامل کلیه کسانی میدانم که زبان (ترکی قشقایی) و فرهنگ
مشترک دارند اعم از ایلخانان وکلانتران وبدنه عظیم ایل (افراد عادی). چه
بسا که همین بدنه ایل بود که در (غیبت و حضور) ایلخانان زبان و فرهنگ
(هویت) ایل را پاس داشت. و ایلخانان بزرگی چون اسماعیل خان صولت الدوله
مبارزات جانانه ای در مقابل بیگانگان و عوامل داخلی آنها داشته است اما در
آن زمان ایلخان غیرتمند ومبارز و بدنه شجاع ونترس ایل لازم و ملزوم یکدیگر
بودند.(همیشه رهبران آگاه و کاردان قافله را سالم به سر منزل می رسانند).
بگذریم
شکل زندگی ایل در دوره های مختلف زمانی کم و بیش متفاوت بوده و در مقایسه
با شیوه زندگی جوامع شهری و روستایی با گذشت زمان کمتر تغییر یافته بود.
تنها در طول چند دهه اخیر تغییرات کلی داشته است که علل این تغییرات کلی را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
الف:
رشد سطح سواد افراد ایل وکسب تخصص در سایر زمینه های شغلی که اجبارا آنها
را از زندگی ایلی (به معنای عام آن) جدا و به سوی جامعه شهری سوق داد.
ب: رشد تکنولوژی وتسهیل امکان زندگی و کسب در آمد از طرقی غیر از دامداری.
ج: ایجاد موانع زیاد در مسیر کوچ از جانب شهرنشینان و روستائیان مسیر(البته با دیده اغماض مسئولین)
د:
وضعیت جوی (خشکسالی) در سال های اخیر و همچنین کمبود نیروی کار در زمینه
شغل اصلی و نبود مدیریت منطقی و انطباق با شرایط جدید و دلایل متنوع دیگر.
2- اما
گروه دوم که ایل قشقایی را به کوچرو بودن آن هم به شکل سنتی اش می
بینند.انسان ها در طول تاریخ از همه جهات پیشرفت کرده و در آینده هم در
تمام زمینه ها ی زندگی (دیر یا زود) پیشرفت خواهند کرد.امروزه دیگر نباید
انتظار داشته باشیم ایلات در جا بزنند و با همان وسایل حمل ونقل قدیمی (اسب
و شتر و الاغ و....) جابجا شوند (تا ایل بمانند) ویا اصلا برای ادامه
زندکی مجبور به کوچ باشند. کوچرو رو بودن یکی از خصیصه های ایلات در دهه
های قبل بوده است اما قرار نیست ایلی بودن مترادف باشد با کوچ کردن. اگر
شرایط ایجاب کند (که ایجاب کرده است) ایل میتواند یکجا نشین شود و شغل
قدیمی اش را هم بنا به مقتضیات زمان تغییر دهد وصد البته ایلی (قشقایی) هم
بماند.
3-
چندین دهه است که دوران زندگی قبیله ای و عشیره ای (بتدریج) سپری شده و
شیوه زندگی تغییر کرده است و سلسله مراتب گذشته منسوخ گشته است. اشکال دیگر
زندگی (رایج در شهر و روستا) بعلت ارتباطات بیشتر با این جوامع در ایل
قشقایی هم رواج یافته است وعلاوه بر آن فرهنگ جوامع اخیر تاثیر زیادی در
شیوه زندگی ایلیاتی ها داشته است .لذا به نظر من شیوه زندگی (به تنهایی)
نمی تواند هویت یک گروه اجتماعی را در تمام طول تاریخ آن تعیین کند. به
عبارت دیگر یک گروه اجتماعی در مسیر تاریخ خود شیوه های زندگی گوناگونی
داشته و در آینده هم بنا بر اقتضای زمان خواهد داشت . لذا ایل قشقایی هویتی
است مثل (لر کرد بلوچ ترکمن و......) که به بقای خود ادامه داده و خواهد داد و با سلیقه شخصی تغییر نام نمی پذیرد.
به
نظر میرسد آنچه مهم است حفظ هویت و فرهنگ اصیل ایلی و کوشش در اعتلای آن و
همچنین ایجاد علاقمندی در نسل دور مانده از این هویت و فرهنگ میباشد.
مهمترین اجزای هویت ما زبان مادری وفرهنگ ایلی ماست که در هر شرایطی در حفظ
آن بر ماست که بکوشیم. در این رابطه موارد زیر حد اقل هایی است که به جد
باید رعایت کرد.
الف: در داخل خانواده و ایل و اعضای ایل به زبان مادری صحبت کنیم و فرندانمان را به صحبت به زبان مادری با فرزندانشان تشویق نماییم.
ب:
در ارتباط هایمان با جوامع دیگر هویتمان را مخفی نکنیم و با شجاعت به آن
افتخار کنیم چون هویت ما نقطه سیاهی در کارنامه اش ندارد که مایه شرمساری
ما باشد.
ج: از آنجا که در هر فرهنگی نقاط ضعف و قدرت در کنار هم وجود دارد واستیلای نقاط قوت به نقاط ضعف نشانه غنای آن فرهنگ است لذا
اگر خواهان اعتلای فرهنگمان هستیم باید از نکات منفی آن مثل (شیر بها پدر
سالاری و.....) بکاهیم و نکات مثبت آن مثل (صداقت-شجاعت-رشادت-و........)را
تقویت کنیم و با رفتار و عمل خود آنرا به فرزندانمان بیاموزیم.
د:
از آنجا که ما اهالی جزیره ای دورافتاده از دنیای متمدن نیستیم و عضوی از
دهکده جهانی هستیم باید از پذیرش نکات مثبت فرهنگ جوامع مختلف (از جمله
رعایت اصول جهانی حقوق بشر و تحمل دیگران و......)ابایی نداشته باشیم و در
تلفیق آن با فرهنگ خود ونهادینه کردن آن کوشا باشیم.
نتیجه:
ایل
قشقایی از بدو پیدایش تا کنون ناملایمات متعددی را متحمل شده است اما با
تلاش و پایمردی مردان و زنان غیورش استوار مانده و هویت خود را حفظ نموده
است ( تا ما ها چه کنیم!) و به مصداق شعر شاعر بزرگ ایل
((ماذون)) کردگارا حمد و سپاس ائد
فکره گئدمه ترک خوف و هراس ائد
قشقایی ائلینی دریا قیاس ائد
چالخانور چالخانور برقرار اولور
ناملایمات
مسیر نمی تواند ایل قشقایی را از حرکت بسوی اعتلا باز دارد و این وظیفه
ماست که هویت و فرهنگ اصیل ایلمان را در هر شرایطی پاسداریم تا ایل قشقایی
باقی بماند.
در
پایان خاطر نشان میکنم که این صرفا نظر شخصی من می باشد و هرگز آنرا مطلق
نمی انگارم لذا نقد دوستان را با کمال میل پذیرا هستم. از دوستان انتظار
دارم نظرات ارزشمند خود را در قسمت (کامنت) درج نمایند تا مورد استفاده
قرار گیرد.
با احترام نادری