گفت و گو با گنجعلی سلمانی زاده، نوازنده کرنای قشقایی

گفت و گو با گنجعلی سلمانی زاده، نوازنده کرنای قشقایی

آقای سلمانی زاده(معروف به استاد گنجی ) یکی از نوازندگان قدیم کرنا و سرنا نوازان کهنسال ایل قشقایی هستند،مصاحبه ای از ایشان در سال گذشته در  سایت هم آواز درج شده است که آن را همراه یکی از نواهای وی برای سال نو در این جا به یاد شان درج می کنم:

کرنانوازی استاد گنجی ضبط سال ۱۳۵۷ در ترکمن صحرا

http://www.4shared.com/get/105889464/66b3d691/Karna_Ostad_Ganji-1.html

استاد نداشتم که یادم بدهد، پدرم را هم ندیدم. خیلی زود درگذشت و بی استاد ماندم. از این طرف و آن طرف مطلب می گرفتم و حفظ می کردم. در همین ایل قشقایی هر جا موسیقی بود، سر می زدم تا چیزی یاد بگیرم." از نخستین برخوردش با دنیای موسیقی پرسیدم و از اولین سازی که به چشم دیده بود، گفت "اولین سازی که دیدم همین کرنا بود. عمو و دایی ام می نواختند ولی من از ایشان استفاده ای نکردم. بیشتر پیش خودم کار کردم. من فقط هر جا صدای موسیقی بود، خیلی خوب گوش می دادم. غیر از کرنا، سرنا هم یاد گرفتم و دیگر سراغ هیچ سازی نرفتنم." با این که خود استاد ندیده ولی دانسته هایش را از دیگران دریغ نکرده بود. بخش مهمی از موسیقی معاصر قشقایی که با سازهای دیگری همچون کمانچه نواخته می شود، مرهون بخشش های اوست. "فرود گرگین پور* دو سال نزد من با ویولون و بعدها با کمانچه مقام های موسیقی قشقایی را کار کرد. حتی گاهی بدون ساز و فقط با دهان برایش اجرا می کردم تا منظورم را بفهمد. در جشن عروسی فرود و برادرش فرهاد هم، نه شبانه روز ساز زدم. عروسی شان همزمان بود."

          از پیش می دانستم "سحرآوازی" پاره مهمی از موسیقی قشقایی و همچنین کهکیلویه و بویراحمد است. دانستنی های تکمیلی را او برایم تعریف کرد. "سحرآوازی یک آهنگ ویژه برای خبردار کردن اهل محل است و تنها برای اعلام جشن عروسی نواخته می شود. شب پیش از عروسی می خوابیم و صبح زود پیش از  آن که میهمانان بیدار شوند، آغاز می کنیم. معمولاً بین نیم تا یک ساعت می نوازیم. این اسمش سحرآوازی است و پس از آن در ساعات دیگر عروسی هر چه بنوازیم، دیگر از نغمه سحر آوازی استفاده نمی کنیم. یعنی این نغمه فقط برای بیدار کردن صاحبان و میهمانان عروسی به کار می رود."

تک تک آهنگ های عروسی در زندگی ایلی از جمله قشقایی کاربردی هستند و هیچ گاه از سر تفنن و به اصطلاح هر چه باداباد نواخته نمی شوند. دلیل این ادعا هم منسوخ شدن پاره ای نغمات عزا، عروسی، کار و جنگ است که چون بهانه وجودی شان از بین رفته و یا کم رنگ شده است، دیگر نواخته نمی شوند مگر در جشنواره ها و پژوهش های میدانی پژوهشگران موسیقی های بومی. یکی از این نمونه ها آهنگ "ننم های" به معنی ای وای مادر جان است. "هنگام آوردن عروس، ننم های*** می نوازییم. در آوردن عروس خودم یک ننم های زدم که نگو (با خنده زیاد و رو به همسرش). البته در دوره جدید دیگر ننم های کاربرد ندارد. در عروسی های قدیم، لحظه جدایی دختر از خانواده خودش، خیلی غم انگیز بود. مادر عروس خیلی گریه می کرد و  همین طور خود عروس. من هم برای همراهی کردن با خانواده دختر این نغمه غم انگیز را فقط با کرنا می نواختم.  ولی الان جور دیگری است. دختر در کنار خیابان دست پسر را می گیرد و می گوید بیا مرا عقد کن، -با خنده- ما الان در عروسی ها گریه هیچ کدام را نمی بینیم. پس نواختن ننم های دیگر فایده ای ندارد."

از سرنا می پرسم که تقریباً در همه جای ایران رواج دارد. می گوید: "سرنا هم از قدیم در موسیقی قشقایی بوده ولی کمتر نواخته می شد. با سرنا آهنگ های دیگری می نوازم. پرده هایشان یکی نیست. فقط ترکه بازی را با سرنا می زنم و رقص های جدید هم همین طور ولی بیشتر کرنا می نوازنم. این ساز اصلی ایل قشقایی است." در پایان خاطره جالبی تعریف کرد. خاطره ای که شاید هیچ موسیقیدان شهری در طول عمر هنری اش تجربه نکرده باشد. "سال 57 به یک عروسی دعوت شدم که همان موقع برای نوازنده نقاره مشکلی پیش آمد و نتوانست ما را همراهی کند. پسر بزرگم یزدان بخش تازه از سربازی آمده بود و چون مدت زیادی از همراهی با من دور بود، در آن عروسی نتوانست به همراهم نقاره بزند در نتیجه چند تن از بچه های با استعداد مجلس که با استفاده از قوطی های حلبی، نقاره نوازی را تجربه کرده بودند، آن شب را گذراندیم. از جمله همین آقای برزو طیبی پور که اینک برای خودش موسیقیدان قابلی شده است. البته چون عروسی متعلق به فامیل خودشان بود، پدر برزو اجازه داد با من همراهی کند. خلاصه آن شب را بدون نوازنده حرفه ای نقاره اینگونه به سر آوردیم و در ضمن به جای دستمزد نقاره نوازان کوچک، مقداری از گوشت هایی را که به من داده بودند به آن ها دادم!

 * نوازنده مشهور ویولون و کمانچه قشقایی که آلبوم 6 کاسته موسیقی قشقایی را با پشتیبانی انجمن موسیقی ایران منتشر کرده است. نسل حاضر موسیقی قشقایی را بیشتر با نواخته های وی به یاد دارند.

 ** قشقایی ها همانند لرها و بختیاری ها، در عزای عزیزان خود آهنگ مخصوصی می نوازند که در اصطلاح محلی "دوره" Daverah خوانده می شود. دوره در زبان ترکی به معنی واژگون است که در میان لرهای بویراحمد آن را تحت عنوان "واری" (به معنی واورنه) و در بین بختیاری ها به عنوان "چپی" می شناسند.

*** ننم های معادل آهنگ "مصیبت بویر احمدی" در فرهنگ بختیاری است که در آن جا نیز دقیقاً چنین کاربردی دارد. یعنی نوازندگان بختیاری -توشمال ها- در قدیم هنگام خداحافظی عروس با خانواده اش، آهنگ یاد شده را معمولاً هم با سرنا می نواختند.

منبع:http://ghashghaietribe.persianblog.ir/post/186/