فرود اژدری (دومان)

گلمیشیدیم گؤرمگه

(اشعار  ترکی قشقایی)

فرود اژدری (دومان)

تقدیم به :

ایل پر افتخارم

ناشر: انتشارات قشقایی [e-mail]/ ناشر همکار: انتشارات تخت جمشید shiraznashr.blogfa.com/ نوبت چاپ: اول، 1389  /  قیمت: 1500 تومان

مرکز نشر: شیراز، خیابان پیروزی، انتشارات تخت جمشید/ تلفن: [phone]

فهرست مطالب

علی^(ع) 15/ یـاز. 16/ گول و پروانه و بولبول. 17/ داغلار قاری. 18/ حقانیت.. 20/ تـؤی. 21/ معلم. 22/ « من اؤلنده ». 24/ دنگیـز «دریا». 25/ ترک عارف... 26/ فـال. 27/ منی یاد ائیله 28/ شیرین کا مونه 29/ گلمیشیدیم گؤرمَگه 30/ یئل اَس. 31/ مأذون سؤزلری. 32/ ایراقلوق. 35/ یولی آتاک وطنه 36/ ساغی. 37/ رحمت ائدینگز تا گَله 38/ نالـه 39/ همای رحمت.. 41/ پوشالدیگ.. 43 //سلامی معشوق. 44 وئرمنه مهتابیمی سن. 45/ هئچ کیم بیلمه دی سَن کیمنگ.. 46/ یـار و یولداش. 47 /دئمک اولماز. 48 /اجل گلَر. 49 /بـاغ. 50/ یـانوما قـال. 51/ شمع. 52/ /نـاز. 53 /آغلادیگ.. 54 /عیش و مستلیگ.. 55/دردیمیزه دوا عشق. 56/ هاچاق اولور؟ 57/ اولفت.. 58/قوجالدیگ.. 59/ کربـلا. 60/ یاریم وفا سیز اولدو 62/ آنـا 63/ اؤبـا 64/ گؤینوم ایستیر. 65/ نجف شاهی کلامی. 66/ عشق یازماگی. 68/دئدی ، دئدی. 69/ دئدیم ، دئدی. 70/ شهریار. 71/ لبیک.. 73/ دیش.. 74/ فجر. 75/ چوبان. 77 /گئدیم کوهسرخ باشونا 79/ ده لی. 84/ کلمه لر لیستی. 86

باش سؤز

قشقایی ائللرینده بوندان ایلرتر کی اوخوللار (مدرسه‌لر) ائل ایچینه یول آچا، خانلار، کلانترلر و به‌ی‌لر چادیری قیراغینا وورولان مکتبلرده اوچ اسلام دیلی یعنی تورک دیلی عرب دیلی و فارس دیلی مکتبه گئدن اوشاقلارا اؤرگه‌دیلیرمیش. بو مکتب خانالاردا مولالار قورآن، سعدی، حافیظ،... و حیسابدان آیری، نگار محمود، مهرو خاور، صیدی خان و پریزاد و داها تورکو شعرکیتابلارینی دا درس وئریرلرمیش.

آما پهلوی زامانیندا کی ائللر ایچینده دوولت اوخوللاری قورولور، تورکو یازماق و تورکو درس وئرمگ یاساق اولور. قشقایی‌دا یازیلان تورکو کیتابلار کی هامی‌دا ال یازی‌سی‌دیلار خورجینلار، چنته‌لر و قوولوقلار ایچینده او منزلدن بو منزله، او یورددان بو یوردا، یایلاقدان قیشلاغا چورویوب و بیر بیر آرادان گئدیرلر.

ایللر گچیر و ائلده چوخ ساوادلی آداملار آیاق توتورلار، 1367 ایلینده رحمتلیک شهبازخان شهبازی قشقایی شاعیرلرینینگ شعرینی بیر شعر توپلوسوندا «قشقایی شعری» عنوانیندا چاپا چاتدیریر. بو کیتاب قشقایی شعرینده بیر ده‌ویریم (انقلاب) یولا سالیر بوندان سورا نغمه های ایل قشقایی (چاغداش قشقایی شاعیرلرینگ شعری) رحمتلیک نوذر دانشور، غزل‌سرایان قشقایی منوچهر هنرور، آتالار سؤزو و آسانکلار اسداله مردانی رحیمی، سیری در بوستان قشقایی محمد نادری دره‌شوری، آی سودا و یاغار بولوت محسن رجایی‌پناه، یارپاق و قره کیشی تیمور گردانی، یوسف‌علی به‌ی شعر لری ناصر ایرجی، آللینجاق اولدوزو فتانه مرادی قره‌قانی، اوزاق یول ارسلان میرزایی و...

کیتابلار آیدینلیغا گؤز آچیرلار. جوان و استعدادلی شاعیر لار ائلدن آیاق توتورلار و بو آرادا بو جوان شاعیرلر:

عوض‌اله صفری کشکولی، بهمنیار آقارضایی، کاوه ایروانی کشکولی، رهام بهرامی، جلال بهرامی، کیهان شهبازی، بهمن مرادی علمدارلو، فتانه مرادی قره قانی، راضیه کاظمی کرانی، مسلم حسینی، حسین پارسا، علی فریدونی و... اؤزلرینی اوزه چکیرلر و قشقایی ادبیاتی بیر یئنگی باخیشینان اؤزونو تورک دونیاسینا تانیشدیریر.

بو جوانلاردان دا بیریسی حورمتلی یولداشیمیز فرود اژدری (دومان) دیر بو جوان شاعیریمیز 1368 ایلینده قشقایی ائلینده دونیایا گؤز آچیر، اوشاقلیقدان شعر و ادبیاتا علاقه‌‎سی وار. مأذون، یوسف‌علی به‌ی، محمدابراهیم، نعمت‌اله، استاد شهریار، فضولی و داها تورک دونیاسینینگ شاعیرلری اثرینی مطالعه ائدیر.

10 یاشارلیقدان شعر دئمه‌گی باشلیر، ائلینه، دویغوسونا، اعتقادینا، سئودالارینا گؤزل قوشمالار قوشور.

بو جوان شاعیریمیز آیاق او یوللارا قویور کی بوندان ایلری چوخ چوخ بؤیوکلر بو یولدان گچیب و افتخار اوجه‌لیگلرینه چاتمیشلار.

بیز دومان شاعیریمیزی بو کیتابیندان «گلمیشدیم گؤرمه‌گه» ساری اورگدن آلغیشلیراگ و بیلرگ کی یاخین گله‌جک ده قشقایی میللتینگ بؤیوگ افتخارلاریندان اولار.

ارسلان میرزایی

6/6/89

مقدمه

بخش بزرگی از فرهنگ هر ملّت را ادبیات و شعر آن ملت نمایان می‌کند. ادبیات ایل قشقایی به صورت فلکلور و سینه به سینه در بین زنان و مردان، ساربانان، چوپانان و... نقل گردیده، تاکنون به این مرحله رسیده است. اکنون می‌بینیم که ادبیات شفاهی ایل جایگاهی ویژه در میان تمام اهل ادب و متفکران عصر حاضر باز کرده است. با نگاهی اجمالی و کوتاه بر اشعار شاعر و عارف فرهیخته ایل بزرگ قشقایی، میرزا مأذون درمی‌یابیم که وی با اشعار مؤزون، ساده و روان و در عین حال تأثیرگذار از پیشگامان شعر قشقایی هستند. بینش وی بینشی کلّی است و بینش همه‌ی شاعران را در بر می‌گیرد، سعدی‌شناس است و با حافظ مأنوس و جادوی افکار وی در اشعارش همچون معجونی شفابخش روح‌ها را صیقل داده و زنگار دنیای ریاکار را از دل‌ها می‌زداید و همچنین شاعرانی همانند غول اوروج، یوسف‌علی بیگ‌قره قانلی، حسین بایات، میرزا محمد متخلص به نثار نیز در پیشرفت شعر قشقایی از شاعران بلند آوازه عصر خود به‌شمار می‌آیند. با این تفاسیر نیز می‌بینیم بسیاری از جوانان ایل با قالب‌های شعری اصیل قشقایی مأنوس نیستند و به نظر می‌رسد نیاز به شناخت آن بسیار لازم و ضروری است.

قالب‌های شعر قشقایی

شعر قشقایی به‌مانند اشعار بسیاری از کشورها دارای وزن عددی (هجایی) می‌باشد و این مقیاسی برای سنجش قالب‌های قشقایی است.

1)    آساناک ـ (بایاتی): این قالب‌های شعری که هر مصرع آن دارای هفت هجاست و عموماً درون مایه‌ای عاشقانه دارند و شاعران بیشتر با تصویر و احساسی خیال‌آمیز با نگاهی ژرف و خوش‌آهنگی واژه‌ها و وزنی ترانه‌گون در به تصویر کشیدن عواطف و احساسات از این قالب شعری بسیار استفاده می‌کنند.

تئللرینگ خرمن، خرمن		عالم اسیر نه بیر من
گـل عـــالمی باغیشلا		تا بیر قالام اسیر من

موهایت به‌مانند خرمن است/ همه عالم اسیر توست نه تنها من/ بیا و تمام عالم را ببخش/ تا فقط من اسیر تو بمانم.

2)       گرائیلی: در لغت به معنای ایل سیاه پوش (قره ایلی) است. هشت هجا دارد و جان مایه آن عشق، غم و حسرت و آه است.

گؤزه ل آیریلیق چاغی دیر		قال ای چـشم مستانیم قال
باهار فصلی،گول باغی دیر		تمــاشالی بــستانیم قال

ای ماهروی من هنگام جدایی است/ ای چشم مستان من بمان، بمان/ فصل بهاراست، گل‌ها شکفته‌اند /ای بستان تماشایی من بمان.

«میرزا مأذون»

3)    قوشما: از نظر محتوایی، غنی‌ترین قالب شعری است که عموماً درون مایه‌ای از جمله: پند و اندرز، مدح و رثای شهیدان دارد. یازده هجایی می‌باشد و مأذون قشقایی، یوسف‌علی بیگ قره قانلی از شاعران معروف این قالب شعری هستند.

من گلمیشدیم بو گولشنده گول دورم		بیلمدیم که گول توکولموش خاری وار
مـن گلمیشدیم غملی کویلوم گولدورم		بیلمدیم کی یارینگ آه و زاری وار

من آمده بودم تا در این گلشن گل بمانم/ ندانستم که گل پژمرده است و خارش برجاست/ من آمده بودم تا قلب غم آلودم را بخندانم/ ندانستم که یارم نالان است و زاری می‌کند.

«یوسف‌علی بیگ‌قره قانلی»

4)    شاه ختایی: شاه اسماعیل ختایی اولین کسی است که با این قالب، شعر می‌سراید. قالبی پانزده هجایی است. درون مایه آن، احساس غم و اندوه که به امیدواری می‌گراید. شهریار از بزرگان این قالب شعری است.

5)    قالب‌های دیگر: مسدس و همچنین قالب‌های نو از جمله آغجا قوشما (شعر سپید)، یئنگی قوشما (شعر نو) که شاعر گران‌قدر ایل، ارسلان میرزایی در کتابی با عنوان «اوزاق یول» این قالب‌های شعری را معرفی کرده و اشعار فراوانی در این قالب‌ها سروده است.

اتفاقات تلخ و شیرین زندگی، بینش‌ها و عواطف و احساسات شورانگیز، شاعر را بر آن می‌دارد که در کارگاه خیال خویش آنها را پرورش دهد و به زبانی خیال‌آمیز بیان کند و با این جادوی بیان، تصورات و خیالات ذهنی خود را با همان صراحت و روشنی در ذهن شنونده برانگیزد و زنده گرداند، گویی شنونده آن را شخصاً تجربه می‌کند.

در این جا، جا دارد که از جناب آقای محمد نادری دره‌شوری، استاد بزرگوارم به‌خاطر حمایت‌هایشان از این جانب، تشکر و قدردانی کنم. از استاد محترمم جناب آقای
ارسلان میرزایی، شاعر گران‌قدر ایل که مرا در ارایه هر چه بهتر این اثر یاری دادند و همچنین از خانواده عزیزم که در این راه مشوق‌ام بودند و یاری‌ام کردند و از تمام دوستانم که به گونه‌ای در این مسیر همراهم بودند، تشکر و قدردانی می‌کنم.

با آرزوی آن که همه‌ی جوانان ایل قدر داشته‌های خویش را بدانند و برای داشتن آینده‌ای پیروز و افتخارآمیزتر تلاش کنند.

فرود اژدری

شهریورماه

http://www.shiraznashr.blogfa.com/post-99.aspx